mạc đĩnh chi là ai

Mạc Đĩnh Chi 莫挺之
Tượng thờ Mạc Đĩnh Chi ở Đền thờ Đức Thánh Trần ở Tân Phú
Thông tin cẩn chung
Sinh	1272 Hải Dương
Mất	1346（74 tuổi) Thăng Long
Tên chan chứa đủ Mạc Đĩnh Chi Tên tự Tiết Phu (節夫) Tên hiệu Tích Am (僻庵) Thụy hiệu Kiến Thủy Khâm Minh Văn Hoàng Đế (建始欽明文皇帝)
Thân phụ	Mạc Đĩnh Kỳ (莫挺期)
Học vấn	Trạng vẹn toàn căn nhà Trần

Mạc Đĩnh Chi (chữ Hán: 莫挺之 1272 - 1346), thương hiệu tự động là Tiết Phu (節夫), hiệu là Tích Am (僻庵) là 1 trong những quan tiền đại thần và căn nhà nước ngoài phú có tiếng triều Trần vô lịch sử vẻ vang nước Việt Nam.^[1] Năm 1304, đời vua Trần Anh Tông niên hiệu Hưng Long loại 12, ông ganh đua đỗ trạng vẹn toàn. Nhờ mưu trí, nắm vững sâu sắc rộng lớn, ông rất nhiều lần được cử chuồn sứ quý phái Trung Quốc. Bên cạnh đó, ông còn được nghe biết như thể tổ tiên trực hệ của những đời hoàng thượng căn nhà Mạc, được Mạc Thái Tổ truy tôn thụy là Kiến Thủy Khâm Minh Văn Hoàng Đế (建始欽明文皇帝).

Bạn đang xem: mạc đĩnh chi là ai

Xuất thân[sửa | sửa mã nguồn]

Theo Đại Việt sử ký toàn thư, Mạc Đĩnh Chi quê quán xứ xã Bàng Hà^[2] và Ba Điểm. Trong cuộc kháng chiến kháng quân Nguyên năm 1287 vẫn theo đuổi mặt hàng quân Nguyên. Nhà Trần sau thắng lợi vẫn trị tội cả xã, bắt dân thực hiện lính lệ cho những vương vãi hầu căn nhà Trần, ko mang lại thực hiện quan tiền, tuy nhiên về sau năm 1304, Mạc Đĩnh Chi vẫn được ứng ganh đua và thực hiện quan tiền.^[3]

Theo Lịch triều hiến chương loại chí, Mạc Đĩnh Chi là kẻ xã Lũng Động, thị trấn Chí Linh, Hải Đông (nay là thôn Long Động, xã Nam Tân, thị trấn Nam Sách, tỉnh Hải Dương), tổ tiên là Mạc Hiển Tích đỗ khoa Thái học viên năm Bính Dần đời vua Lý Nhân Tông.^[4] Ông mưu trí rộng lớn người, tuy nhiên tướng tá mạo xấu xí xí.^[1]

Chiêu Quốc Vương Trần Ích Tắc ngỏ học tập lối, tụ tập văn sĩ tư phương, chu cấp cho mang lại ăn diện, đào tạo và huấn luyện nhiều nhân tài, vô cơ với Mạc Đĩnh Chi. Sách Đại Việt sử ký toàn thư chép rằng: Ích Tắc là con cái loại của Thượng hoàng, mưu trí hiếu học tập, thông hiểu lịch sử vẻ vang, lục nghệ, văn vẻ nhất đời. Dù nghề nghiệp lặt vặt như đá cầu, tiến công cờ, ko nghề nghiệp gì ko thông thạo; từng ngỏ học tập lối ở mặt mày hữu phủ đệ, tụ tập văn sĩ tư phương mang lại học hành, cấp cho mang lại ăn diện, đào tạo và huấn luyện trở thành tài như Mạc Đĩnh Chi ở Bàng Hà, Bùi Phóng ở Hồng Châu,... bao gồm đôi mươi người, đều được sử dụng mang lại đời.^[5]

Sự nghiệp[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1304 đời vua Trần Anh Tông niên hiệu Hưng Long loại 12, triều đình ngỏ khoa ganh đua Cống sĩ lấy 44 người đỗ Thái học viên (tiến sĩ).^[5] Mạc Đĩnh Chi đỗ Trạng nguyên; Bùi Mộ đỗ bảng nhãn, Trương Phóng đỗ thám hoa. Khi mới nhất đỗ căn nhà vua chê ông xấu xí, Mạc Đĩnh Chi bèn thực hiện bài bác phú Ngọc tỉnh liên (Sen vô giếng ngọc) nhằm tự động ví bản thân với sen. Trong bài bác phú với đoạn:

Há rằng rỗng trống rỗng bất tài

Thuyền quyên lắm kẻ lỡ thời thương thay cho.

Nếu tao lưu giữ mực trực tiếp ngay lập tức.

Mưa rơi dông táp coi ni cũng thường

Vua Trần Anh Tông coi rồi tuyên dương hoặc, thăng thực hiện Thái học viên dũng thủ, sung chức Nội thư gia.^[1]

Tham dự triều chính[sửa | sửa mã nguồn]

Thời vua Trần Minh Tông, Mạc Đĩnh Chi càng được tin cẩn sử dụng khoản đãi. Ông là kẻ thanh liêm, vua biết mong muốn test ông, sai người rước 10 vạn quan tiền chi phí nhằm trước cửa ngõ căn nhà ông. Sáng bữa sau Đĩnh Chi rước ví tiền lên triều, tâu căn nhà vua, Vua nói: "Không ai nhận chi phí ấy, thì mang lại khanh lấy tuy nhiên chi dùng". Ông vẫn kể từ chối và không sở hữu và nhận vì thế nhận định rằng người rơi rụng tiếp tục phiền lòng , thời điểm này vua cho thấy thêm rằng chỉ test lòng và trao mang lại Mạc Đĩnh Chi phần thông thường vì thế lòng cương trực.^[4]

Mạc Đĩnh Chi cùng theo với những vị Trần Thời Kiến, Đoàn Nhữ Hài, Độ Thiên Lư, Nguyễn Dũ, Phạm Mại, Phạm Ngộ, Nguyễn Trung Ngạn,... được sử quan tiền Ngô Thì Sĩ đánh giá và nhận định vô Việt sử tiêu xài án: Các ông này khi thực hiện quan tiền, ngạnh trực dám rằng trực tiếp, với tư thế đại thần và nhân tài thịnh nhất rộng lớn triều những vua khác.^[4]

Thời vua Trần Hiến Tông ông thực hiện chức Nhập nội hành khiển, Lang trung hữu ty, trả quý phái thực hiện Lang trung mô tả ty trải cho tới chức Tả bộc xạ ở mặt hàng quan tiền to tướng.^[1]

Đi sứ căn nhà Nguyên[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1308 đời vua Trần Anh Tông, Mạc Đĩnh Chi chuồn sứ căn nhà Nguyên, mừng vua Nguyên Vũ Tông mới nhất đăng quang.^[a] Đó là khi mới nhất đôi mươi năm tiếp theo cuộc chiến tranh kháng quân Nguyên loại 3 (1287-1288), sứ cỗ bị nắn gân cốt cực mạnh.

Tuy nhiên vô sinh hoạt bang phú ông vẫn tỏ rõ ràng khí phách và tài năng của tôi. Hoạt động và tài năng văn vẻ của ông vẫn nhằm lại nhiều giai thoại có tiếng.

Sau cơ năm Nhâm Tuất (1322) ông chuồn sứ lượt 2, tuy nhiên ko tìm ra mối cung cấp tin cẩn.

Giai thoại chuồn sứ[sửa | sửa mã nguồn]

Tại cửa ngõ ải[sửa | sửa mã nguồn]

Thử thách văn vẻ trước tiên là vì trời mưa nên Sứ cỗ cho tới quan ải Pha Lũy (nay là ải Nam Quan) bị trễ. Quan trấn ải phía Trung Quốc ko Chịu đựng ngỏ cổng trở thành, tuy nhiên vì thế biết lừng danh ông, nên test tài vì thế câu đối:

Quá quan tiền trì, quan tiền quan bế, nguyện vượt lên khách hàng vượt lên quan

Nghĩa là: Qua cửa ngõ quan tiền trễ, cửa ngõ quan tiền đóng góp, chào khách hàng qua chuyện lối qua chuyện cửa ngõ quan tiền.

Ông vẫn đáp lại:

Tiên đối dị, đối đối nan, thỉnh tiên sinh tiên đối

Nghĩa là: Ra câu đối trước thì dễ dàng, đối câu đối mới nhất khó khăn, van nài tiên sinh đối trước.

Quan lưu giữ ải phục tài, tức thì xuất hiện ải đón sứ cỗ và tiếp đãi cực kỳ trọng thể.

Buổi tiếp loài kiến đầu tiên[sửa | sửa mã nguồn]

Khi cho tới Đại Đô (nay là Bắc Kinh, Trung Quốc), thấy Mạc Đĩnh Chi người thấp bé xíu, nên người Nguyên tỏ ý khinh thường thông thường. Trong buổi tiếp loài kiến trước tiên người triều Nguyên vẫn đi ra câu đối:

Nhật hoả vân yên lặng, bạch đán thiêu tàn ngọc thố

Nghĩa là: Mặt trời là lửa, mây là sương, buổi ngày thiêu cháy vừng trăng. Hàm ý là đại quốc vừa sức nhen cháy nước nhỏ.

Xem thêm: colestein veglin là ai

Mạc Đĩnh Chi vẫn đối lại:

Nguyệt cung tinh anh đạn, hoàng thơm xạ lạc kim ô

Nghĩa là: Trăng là cung, sao là đạn, giờ chiều tối phun rụng mặt mày trời. Hàm ý là nước nhỏ cũng hoàn toàn có thể ngăn chặn nước rộng lớn vô thực trạng tương thích.

Vế đối này của Mạc Đĩnh Chi còn lấy kỳ tích Hậu Nghệ xạ nhật, hoặc Hậu Nghệ phun rụng chín mặt mày trời thực hiện gốc. Kim Ô, hoặc Quạ Mặt Trời, buổi ngày cất cánh lên tai hoạ nhân gian lận. Hậu Nghệ bèn lấy cung phun rụng chín con cái, chỉ chừa lại một con cái có một không hai nhằm phát sáng nhân gian lận.

Bức giành giật chim sẻ ở phủ Tể tướng[sửa | sửa mã nguồn]

Khi Tể tướng tá triều Nguyên ngỏ tiệc đón tiếp sứ cỗ Việt, ông thấy vô phủ Tể tướng tá với hình ảnh thêu chim sẻ vàng đậu bên trên cành trúc cực kỳ rất đẹp. Đĩnh Chi kéo con cái chim sẻ xuống xé nhừ đi ra, người Nguyên căn vặn cớ sao ? Ông nói:Cổ nhân với vẽ mai và tước đoạt, ko thấy vẽ trúc và tước đoạt (sẻ). Trúc là quân tử, tước đoạt là xấu xa, bức trướng thêu này là người xấu xa lấn lướt người quân tử, ni tôi vì thế Thánh triều tuy nhiên trừ côn trùng tệ ấy chuồn.^[4]

Bài minh loại quạt[sửa | sửa mã nguồn]

Khi vô chầu vua Nguyên Vũ Tông, đang được cuối ngày hè oi bức, với người của Sát Hợp Đài hãn quốc dưng loại quạt, ông phụng mệnh thực hiện bài bác minh vô loại quạt. Sứ thần nước Cao Ly thực hiện xong xuôi trước, với 4 câu, 16 chữ, Mạc Đĩnh Chi nhìn thế cây viết viết lách, hiểu rằng bài bác của sứ thần Cao Ly rồi, ngay lập tức theo đuổi ý tuy nhiên thực hiện phiên câu văn chuồn, lại dẫn thêm thắt 3 câu ở vô truyện thực hiện đoàn kết, được tuyên dương thưởng rộng lớn, đầy đủ biết ông tài năng và nhanh chóng lắm, người Nguyên càng thêm thắt trầm trồ. Bài minh của sứ Cao Ly:

Uẩn long trùng trùng,

Y Doãn, Chu Công.

Vũ tuyết thê thê,

Bá Di, Thúc Tề^[6].

Bài của Đĩnh Chi:

Lưu Kim thước thạch thiên địa vi lô,

nhĩ ư tư thời hề Y Chu cự nho;

Bắc phong kỳ thê vũ tuyết tái ngắt loại,

nhĩ ư tư thời hề Di Tề té phu.

Y,

dụng chi tắc hành, xả chi tắc tàng,

duy té dữ nhĩ hữu ganh đua phù.^[4][7]

Văn tế công chúa[sửa | sửa mã nguồn]

Trong thời hạn sứ cỗ lưu ở Đại Đô, với cùng một công chúa căn nhà Nguyên bị tiêu diệt, sứ thần Việt Mạc Đĩnh Chi được cử hiểu văn tế. Để test tài sứ fake nước Việt, quan tiền Sở Lễ trao mang lại ông trang giấy tờ chỉ mất 4 chữ Nhất. Thật là 1 trong những tình thế rất là hiểm bần hàn, tuy nhiên rồi ông cực kỳ điềm đạm ứng khẩu đọc:

Thanh thiên nhất đóa vân,

Hồng lô nhất điểm tuyết,

Thượng uyển nhất chi hoa,

Dao Trì nhất phiến nguyệt.

Y ! Vân nghiền, tuyết tiêu xài, hoa tàn, nguyệt khuyết !

Dịch nghĩa:

Trời xanh rờn với cùng một áng mây,

Hồng lô với cùng một bông tuyết,

Thượng uyển với cùng một cành hoa,

Dao Trì với cùng một miếng trăng.

Than ôi ! Mây nghiền, tuyết tan, hoa tàn, trăng khuyết !

Ý rằng: bên trên trời với cùng một đám mây, vô lò lửa với cùng một bông tuyết, vô rừng hoa với cùng một nhành hoa, nước Dao Trì với một phía trăng ! Than ôi ! Mây tan không còn, tuyết tan rồi, hoa tàn héo, trăng ko tròn !^[8]

Tuy nhiên bên trên thực tiễn, bài bác văn tế này là của một người sáng tác Trung Quốc, sinh sống ở thời Tống và dương thế sau vẫn rước gán mang lại Mạc Đĩnh Chi cơ hội sau đời Tống cho tới bên trên tía thế kỷ, vẫn tạo ra trở thành một mẩu truyện giai thoại, và theo đuổi Lê Quý Đôn thì bài bác văn còn được gán mang lại Nguyễn Đăng Cảo (1619 - ?) sinh sống cơ hội đời Tống sau 600 năm.^[9]

Câu cuộc bị tiêu diệt người[sửa | sửa mã nguồn]

Khi sứ cỗ bái biệt vua Nguyên Vũ Tông nhằm về nước, thì bọn họ đi ra câu cuộc hiểm hóc:

Xem thêm: merlin là ai

Có một cái thuyền, vô cơ với vua, thầy học tập, và phụ vương bản thân (quân, sư, phụ) bơi lội cho tới thân thiện sông chẳng may bắt gặp sóng rộng lớn đắm thuyền. Khi ấy ngươi phía trên bờ đi ra cứu vớt, tuy nhiên chỉ hoàn toàn có thể cứu vớt được một người thôi, thế thì ngươi cứu vớt ai?

Vào thời kỳ cơ, vấn đáp sai có khả năng sẽ bị tội phanh thây, chém đầu hoặc lưu tích lại, làm cho nước Việt rơi rụng nhân tài. Nhưng ông vẫn trả lời:

Thần đứng bên trên bờ, thấy thuyền bị đắm, vớ cần vội vàng nhẩy xuống sông bơi lội đi ra cứu vớt, hễ thần bắt gặp ai trước thì thần cứu vớt người ấy trước, bất kể người ấy là vua, thầy học tập hoặc phụ vương bản thân.

Cuối nằm trong ông được đi ra về.

Gia đình[sửa | sửa mã nguồn]

• Tổ tiên là Mạc Hiển Tích đỗ khoa Thái học viên năm Bính Dần đời vua Lý Nhân Tông sinh đi ra Mạc Hiển Đức, Hiển Đức sinh Hiển Tuấn, Hiển Tuấn sinh Đĩnh Kỳ. Mạc Đĩnh Kỳ sinh Mạc Đĩnh Chi.^[4]
• Mạc Đĩnh Chi sinh đi ra Mạc Cao, Mạc Cao sinh đi ra Mạc Thúy, Mạc Thúy sinh đi ra Mạc Tung, dời quý phái ở xã Lan Khê, thị trấn Thanh Hà rồi sinh đi ra Mạc Bình, Mạc Bình lại dời quý phái xã Cổ Trai, thị trấn Nghi Dương rồi trú bên trên cơ. Bình sinh đi ra Mạc Hịch, Mạc Hịch lấy phụ nữ trưởng của Đặng Xuân người nằm trong xã, sinh được tía đàn ông, con cái trưởng là Mạc Đăng Dung, con cái loại là Mạc Đăng Đốc, con cái út ít là Mạc Đăng Quyết. Mạc Đăng Dung với mức độ khoẻ, vì thế đỗ võ cử, được sung vô quân túc vệ, cho tới phía trên phong mang lại chức này.^[5] Mạc Đăng Dung sau thực hiện vua - Mạc Thái Tổ của triều Mạc.
• Năm 1406, căn nhà Minh xâm lăng nước Đại Ngu, Mạc Địch, Mạc Thúy, Mạc Viễn và Nguyễn Huân mạo nhận là bọn họ Mạc đều là những kẻ bất đắc ý, đón mặt hàng quân Minh, người Minh đều trao mang lại quan tiền chức. Sau Mạc Thúy thực hiện cho tới Tham chính; Mạc Địch thực hiện cho tới Chỉ huy sứ; Mạc Viễn thực hiện cho tới Diêm vận sứ; Huân thực hiện cho tới Cha chính; (Thúy, Địch, Viễn là con cháu Mạc Đĩnh Chi).^[5]

Hậu duệ ở Triều Tiên[sửa | sửa mã nguồn]

Trong thời hạn chuồn sứ Trung Hoa, sứ cỗ nước Việt chia sẻ cực kỳ thân thiện thiết với sứ cỗ nước Cao Ly. Sự tương đương thực trạng của nhị nước trước cường quốc Trung Hoa, cùng theo với tài năng của Mạc Đĩnh Chi thực hiện sứ thần Cao Ly yêu thích. Vị sứ thần Cao Ly vẫn chào ông quý phái đùa và gả con cháu gái mang lại ông. Người thiếp này sinh được một phái nữ, và lượt ông chuồn sứ loại nhị thì sinh 1 phái nam, kể từ cơ lập đi ra một dòng tộc ở bên kia.^[10][11][12] Một hậu duệ của ông vẫn tìm tới nước Việt Nam, cây viết đàm hán tự động với ông Lê Khắc Hòe. Sau cơ ông Hòe với viết lách bài bác "Người Triều Tiên chuồn phân phối sâm là hậu duệ của Mạc Đĩnh Chi", mong muốn lần bọn họ Mạc nhằm nhận bọn họ, đăng bên trên An Nam tập san số 4 năm 1926.^[b] Sau này Vũ Hiệp thuế tập dượt và đăng bên trên tập san Nghiên cứu vớt Sử số 2, 1996 bên trên Thành phố Sài Gòn.

Chỉ dẫn[sửa | sửa mã nguồn]

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

Sách tham ô khảo[sửa | sửa mã nguồn]

• Đại Việt sử ký toàn thư, Soạn fake Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên,...; Dịch fake Viện sử học tập Việt Nam; Nhà xuất bạn dạng Khoa học tập xã hội thủ đô hà nội, 1993.
• Việt sử tiêu xài án, Soạn fake Ngô Thì Sĩ,Dịch giả: Hội nước Việt Nam Nghiên cứu vớt Liên Lạc Văn hóa Á Châu. Nhà xuất bản: Văn Sử 1991.
• Lịch triều hiến chương loại chí, Tập 1, Soạn fake Phan Huy Chú, Dịch fake Viện sử học tập Việt Nam; Nhà xuất bạn dạng dạy dỗ, 2005.

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

• Mạc Thúy
• Mạc Đăng Dung

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]